تأثیرپذیری ساحت عقیدتی از ساحت های غیر عقیدتی با نظر به رابطه ی نفس و بدن از دید غزالی

یکی از مهم‌ترین مسائلی که پیش روی معرفت‌شناسان قرار دارد این است که آیا دستیابی انسان به معرفتْ تنها از رهگذر قابلیت‌های معرفتی‌اش میسر می‌شود یا حیثیت‌ها و ابعاد گوناگون وجود انسان در ارتباطی وثیق با ساحت معرفتی‌اش، آن را از تأثیرات مثبت و منفی خود متأثر می‌سازند. این موضوع در مقاله‌ی پیشِ رو با تکیه بر اندیشه و نظام معرفت‌شناسی امام محمد غزالی تحلیل و بررسی شده است. در این تحلیل، روابط گوناگونی که میان ساحت‌های مختلف نفس برقرار می‌شود و تصویری از این روابط که سیر استکمالی انسان اقتضای آن را دارد مورد توجه قرار می‌گیرد و نشان داده می‌شود که این روابط و تأثیراتی که در هر شکلی از آن بر ساحت عقیدتی گذاشته می‌شود، نه فقط تأثیراتی میان ساحت‌های نفس، بلکه تأثیر و تأثراتی میان دو جنبه‌ی اصلی وجودانسان یعنی نفس‌وبدن نیز هست. بر اساس تأثیر و تأثر متقابلی که غزالی به صورت دوری میان نفس و بدن قائل است، هر فعل بدنی تأثیری در نفس بر جای می‌گذارد که خود آن تأثیر موجب پدید آمدن فعلی می‌شود. از آن‌جا که هر فعلی نشأت‌گرفته از معنایی در درون نفس است، هنگامی که این معنا در قالب فعل تجسم می‌یابد، آن معنا در درون نفس، جلوه‌ی بیشتری پیدا می‌کند و بنابراین بر آگاهی نفس افزوده می‌شود. این فرآیند با کمک تحلیل‌های اخلاقی - معرفتی غزالی در بحث شکل‌گیری فضایل از طریق تکرار افعال مناسب و نیز نقش معرفت‌بخشیِ طاعات، تبیین می‌گردد.  بدین جهت، باید گفت که تأثیرات ساحت‌های غیر عقیدتی نفس بر ساحت عقیدتی را نمی‌توان بدون توجه به رابطه‌ی نفس و بدن، مورد تحلیل و واکاوی قرار داد.